Una istòria plan rica que tan deu als trobadors
La lenga occitana daissèt d’indicis de son existéncia, coma lenga d’usatge parlada tre lo sègle VIIIen.
Aquestes indicis son de mots occitans que remplaçan los mots latins dins d’unas cartas redigidas long de l’Edat Mejana nauta. Podèm dire que, del sègle VIIen entrò las primièras annadas del sègle XIIen, l’occitan se parlava, mas s’escriviá pas gaire.
En 1102 apareguèt lo premièr tèxt redigit en occitan.
Lo que la tradicion istorica qualifica de primièr dels trobadors, compausèt sas canços (cançons) a partir de 1110 : s’agís de Guilhèm (1071-1127), 9en Duc d’Aquitània e Comte de Peitièrs, grand-paire d’Alienòr d’Aquitània e rèire grand de Ricard Còr de Lion. Tre lo mièg del sègle XIIen, nombroses autres poètas venguèron amplificar l’aura d’aquesta poesia revolutionària per son epòca e faguèron del TROBAR (substantiu fargat a partir del vèrb trobar-inventar) lo fons cultural d’Euròpa occidentala dels sègles XIIen e XIIIen.
Un trobador èra un poèta e un cantaire. Un autor-compositor que, durant l’Edat-Mejana, se desplaçava per Occitania, Catalonha, Espanha, Itàlia, Ongria e fins a Angletèrra per cantar l’amor uman. Lo mot de trobador, femenin trobairitz, es un mot occitan que designa aqueles poètas que cantavan e s'exprimissián en occitan (òm ditz tanben lenga d’òc).
Trobadors e trobairitses cantavan la Fin’Amor (en francés amor cortés).
La caracteristica màger d’aqueste movement artistic e cultural es qu’abandonèt lo latin. Aquò faguèt de l’occitan una lenga a part entièra : la lenga se parlava e s’escriviá segon de nòrmas establidas abans las grandas lengas oficialas qu’impauson lor supremacia en Euròpa uèi.
Son autra caracteristica màger èra de metre al primièr plan non pas Dieu mas la femna e l’òme. E la Fin’Amor redigiguèt de règlas qu’instituiguèron lo respècte degut a la femna. La Fin’Amor metèt en valor de sentiments delicats. Aquela poesia èra sovent francament realista, e plan carnala. Fasiá l’elògi de l’adultèri quand la femna èra maridada sens son consentament. La femna e l'ome èran egals en amor e dins las relacions amorosas, çò que, per extension, pausava publicament la question del consentament femenin. E aquò èra al sègle XIIen.
Un pauc mai tard apareguèron los troveires (poètas inspirats pels trobadors occitans que s’exprimissián en lenga d’oïl (l’abans-francés modèrne), e lo Minnesänger en alemand. Fòrça mai marcats per de valors eroïcas pròprias als cavalièrs, aqueles neo-poètas èran portaires de la cultura mai guerrièra del nòrd d’Euròpa.
La Fin’Amor se desvolopèt e foguèt codificada per mantun arrèst, pres a la cort d'Alienòr d'Aquitània. Lo Trobar dardalhèt per Euròpa tota pendent dos sègles de temps, portaire d’un buf civilizator mesclant jòi, amor, larguesa e mesura. Sèm los eiretièrs d’aquel tresaur.
Las valors de civilizacion que n’es portaira, la Fin’Amor s’amerita de la compartir amb mond d’uèi. Que la question del consentament femenin es totjorn pas reglada, mai de mila ans après l’emergéncia de la Fin’Amor. Es la rason perqué :
- Dobrissèm la lenga-cultura occitana a caduna e cadun, s’accèpta la diversitat e lo mai grand respècte per se, e pels autres.
- Fasèm nosautres dins lo respècte de la diversitat de las cresenças e de las idèas. Estacam una grande importància a la laïcitat. Volèm partejar de sabers, de saber-faire e de saber-èsser en armonia amb las valors instauradas pels trobadors.
- Far de meravilhas e cercar de far de sa vida una òbra artistica : mai largament que las arts « oficialas », la beautat particulara de la natura e nos convida a metre d’art d’en pertot. Subretot dins nòstras relacions als autres. Cercar la qualitat mai bèla e s’alunhar del modèl predator.
- Dins aqueste contèxt de recèrca, amor, paratge e convivéncia prenon una plaça preponderanta e singulara.
La Civilizacion Occitana se definís per sa lenga, sa cultura e los grands concèptes inventats per trobairises e trobadors, qu’auretz lo bonur de descobrir gràcia a nòstras formacions.
Aquesta civilizacion Occitana es un terraire ric ont nos podèm enrasigar.
Uèi es aicí, en Region Occitania, que vos propausam aquestas valors civilizatrises d‘AMOR, de PARATGE e de CONVIVÉNCIA, de valors per deman.
- AMOR : amor al sens mai larg mas sens ne quitar nimai diabolizar l’amor uman.
- PARATGE : Noblesa del còr e de l’esperit quina que siá nòstra origina, foguèsse modèsta.
- CONVIVÉNCIA : art de viure ensemble en tot respectar e aculhir las diferéncias en tota egalitat.
Es pas necessari d’èsser nascut aicí per portar naut aquestas valors. Parlar, legir e escriure la lenga dels trobadors per faire entendre lor votz, uèi espotida per una modernitat falsièra, vaquí a qué vos convidam.
Gràcias a la venguda de bonas volontats novèlas, ensemble, tornam donar vida a aquelas valors. Venètz vos formar al CFPO-Region Occitania e descobrissètz la riquesa umana immensa de la lenga nòstra. Seretz estonats, interpelats, sostenguts, tant lo long de vòstre percors de formacion, coma per carrièra o a taula, per la creacion teatrala o musicala, poetica e literària de pels mèdias occitans. La lenga d’amor, l’occitan, emergís pauc a pauc e aquò vos concernís.
